Overdruk lijkt op transparantie, maar is het niet.
Al sinds zo’n 30 jaar bestaat het fenomeen van overdruk in Adobe Illustrator. Drukkers maken er graag gebruik van. Soms moet het, omdat InDesign slimmer met zwarte objecten omgaat. Soms doen ze het omdat een ontwerp wordt gemaakt met speciale kleuren. In dit artikel lees je wat het is en hoe je het kunt gebruiken.
Ben je meer van de filmpjes? die zijn ook toegevoegd.
- Er zijn 3 delen:Wat is overdruk, en wat doet het in Illustrator? (dit deel)
- ↓ Is er een alternatief voor overdruk? (ja dus)
- ↓ Is er een vangnet voor als je fouten hebt gemaakt?
En er is nog een artikel waarin je meer kunt lezen over een praktische toepassing van overdruk om te werken met een stansvorm, of met dekwit als basis.
Wat is overdruk?
Overdruk is een soort transparantie. Maar dan op basis van inkten. Niet op basis van RGB maar op basis van CMYK. Met beperkingen die transparantie niet heeft. Om het te begrijpen moet je een beetje verstand hebben van hoe kleuren mengen in drukwerk.
Stel je voor: als je cyaan en geel mengt, krijg je groen. Meng je geel met magenta, dan krijg je rood. Als je magenta met cyaan mengt, krijg je donkerblauw. Meng je alles bij elkaar, dan krijg je een soort poep-bruin.
Altijd op bovenliggende objecten
Overdruk wordt toegekend aan het object dat bovenop ligt. Dus als een cyaan object bovenop een geel object ligt, krijgt het cyaan object overdruk zodat je een mengkleur krijgt die groen is. Je kunt dit ook verkrijgen door transparantie te gebruiken (vermenigvuldigen of mulitply), maar daar gaat het nu niet over. Van oudsher wordt in de drukkerij-wereld overdruk gebruikt.
De beperking van overdruk
Wanneer het bovenliggende cyaan object nu óók een klein beetje geel zou hebben, mengt het meteen niet meer met het gele object dat daar onder ligt. Daar zit de beperking van overdruk. Je kunt het onderliggende gele object nog bijkleuren met magenta: dan mengt het bovenliggende object daar weer mee. Maar als het bovenliggende object ook een beetje magenta zou hebben, stopt dat mengen ook weer. Dan blijft er nog over dat er gemengd kan worden met zwart. De bovenliggende objecten kunnen in overdruk dus alleen maar mengen met onderliggende objecten die een andere kleur hebben; verschillende percentages van dezelfde kleur kunnen niet gemengd worden, je ziet dan alleen de bovenliggende kleur.
Als het mengen met proceskleuren niet meer lukt, kan er nog gemengd worden met Steunkleuren. Maar opnieuw: verschillende percentages van dezelfde kleur wordt onderling in de objecten niet gemengd.
Overdruk tonen zonder dat je het hebt gebruikt
Ook al gebruik je zelf de techniek van overdruk niet, dan is het toch prettig dat je de voorvertoning overdruk aan kunt zetten. Want als je felle Pantone-kleuren hebt gebruikt, zullen ze er pas fel uit zien met Voorvertoning Overdruk AAN. Zonder die voorvertoning Overdruk gebruikt Illustrator een CMYK-equivalent van de kleur. Met die voorvertoning AAN pakt Illustrator de LAB-waarde van de kleur. Daardoor zien de kleuren er realistischer uit.
De belangrijkste reden om overdruk te gebruiken in Illustrator: zwarte elementen.
Adobe Illustrator is stom. Als ik het vergelijk met Adobe InDesign, dan is die veel slimmer. De concurrent Aldus Freehand (van vroeger) deed het ook beter. Maar in Illustrator worden zwarte objecten nooit vanzelf op overdruk gezet. En drukkers zouden dat liever wél hebben. Als je een zwarte tekst over een magenta vlak zet, is het fijn dat het magenta in drukwerk door loopt onderlangs het zwart. Zodat er bij een pasverschil in het drukken geen kiertje wit ontstaat. De zwarte letter mengt dan met het magenta, maar blijft voor het oog toch wel zwart. En dus prima leesbaar.
Dit geldt ook voor lijntjes. Dunne zwarte lijntjes over een gekleurd vlak zet je beter op overdruk, zodat je ontwerp gemakkelijker wordt gedrukt. Ik heb er een filmpje over gemaakt, zodat je het makkelijk begrijpen kunt.
Het alternatief op overdruk: want een ongeluk zit in een klein hoekje.
Wanneer je met overdruk werkt in Adobe Illustrator, moet je goed opletten. Want overdruk is een eigenschap die ‘overerft’ naar nieuw te maken objecten. In dit artikel leg ik je uit waar het risico zit, en welk alternatief er is voor overdruk in Adobe Illustrator.
Zwarte tekst standaard op uitsparen
Anders dan in Adobe InDesign wordt in Illustrator zwarte tekst op uitsparen gezet. Niet op overdruk. Wanneer je zwarte tekst over een geel vlak zet, zou dat geel volgens de drukker op overdrukken gezet mogen worden. Slimme ontwerpers weten dat, dus die gebruiken het deelvenster Kenmerken, om de zwarte objecten aan te passen.
Eigenschappen worden overgenomen
Wanneer je een gekleurd object selecteert in Illustrator, wordt het volgende object dat je gaat maken gekleurd met diezelfde vul- en lijnkleur. Dat is al jaren zo. Sommige mensen maken daar dan ook handig gebruik van. Maar wat Illustrator óók doet, is de kenmerken overnemen van al dan niet overdruk.
Soms ongezien overgenomen
Maar wanneer je de voorvertoning van overdruk niet aan hebt gezet, zie je deze menging van kleuren niet. Je denkt dat je te maken hebt met niet transparante objecten, terwijl er wel degelijk menging van kleuren kan optreden in drukwerk. Je moet per sé die voorvertoning activeren om te voorspellen hoe het drukwerk zal worden.
Zwarte tekst op overdruk wit maken: witte tekst verdwijnt
Wanneer je de eerst zwarte tekst naar wit verandert, blijft de eigenschap van overdruk nog wel toegepast op het object. En witte tekst op overdruk, die verdwijnt in het drukwerk. Daar heb ik nog een ander artikel over geschreven.
Er is een alternatief voor overdruk
Het is wel een beetje een gedoe he? Kiezen voor overdruk omdat Adobe Illustrator het niet doet. En daarbij ook nog de voorvertoning aan moeten zetten om het te kunnen zien, anders fop je jezelf.
Vermenigvuldigen voor het zelfde resultaat
Ik adviseer daarom wel vaker om in plaats daarvan gebruik te maken van Transparantie, en dan specifiek van de kleuroverdracht ‘Vermenigvuldigen’. Laat die overdruk in Illustrator maar lekker zitten. Als je een object ‘per ongeluk’ nog op overdruk hebt staan, zie je het meteen. Je kunt die voorvertoning van overdruk gewoon vergeten. En bovendien: de transparantie met kleuroverdracht Vermenigvuldigen is niet standaard overerfelijk. Dus wanneer je een object selecteert dat op Vermenigvuldigen staat, is het volgende object niet automatisch óók op Vermenigvuldigen gezet.
In drukwerk wordt deze transparantie omgezet naar Overdruk. Dat doet Adobe illustrator voor je. Tenminste: als je ontwerpmodus in CMYK is. Zwart in RGB wordt bij omzetten naar CMYK al snel omgezet naar volzwart, dus naar Cyaan Magenta Geel èn zwart.
Witte objecten op overdruk
Als je de zwarte tekst op een magenta ondergrond eerst op overdruk had gezet en later wit maakt, zal de witte tekst verdwijnen in drukwerk. Dat geldt ook voor objecten, dus gewone paden. Gelukkig is er nog een vangnet.
of niet soms…..?
Deze tip is onderdeel van een hele serie tips. Er staat een compleet document voor je klaar met allerlei tips over Koppelingen in Creative Cloud. Wil je die ook ontvangen? Ga dan naar https://pixelsenpaginas.nl/koppelingen .
Documentinstellingen van je Illustratorbestand
Gelukkig heeft Adobe hier na vele jaren ongemak een eind aan willen maken. Helaas deden ze dat maar halfbakken. Onder het bestandsmenu, bij documentinstellingen kun je een kruisvakje vinden om witte objecten die overdruk hebben gekregen automatisch toch weer op uitsparen te zetten. Opgelost, zou je denken. Maar helaas.
Bewaren als .ai of als .eps
De meeste mensen bewaren hun ontwerpen als .ai-bestand. Anno 2020 met Illustrator versie 24.1.2 blijkt dat als je bewaart in .ai-formaat, dat enkel de witte objecten worden gered. Dus teksten die wit zijn en nog op overdruk staan, gaan nog fout. Ze verdwijnen dus in drukwerk. Bewaar je in .eps-formaat (wat de meesten niet meer doen) dan werkt het vangnet voor witte elementen op overdruk zowel voor objecten als teksten.
InDesign Preflight helpt om witte objecten met overdruk te vinden
Wanneer je een .ai-illustratie in InDesign hebt geplaatst, en er zitten nog witte teksten in op overdruk, dan zouden die gaan verdwijnen in drukwerk. En ook op elke printer die overdruk aan het simuleren is (om maar zo veel als kan te lijken op het drukwerk).
InDesign heeft onderin de statusbalk een mogelijkheid om de PreflightProfielen aan te scherpen. Je kunt je eigen preflightprofiel maken, en daarin aankruisen dat witte objecten met overvul verboden zijn. Binnen InDesign kun je deze objecten niet maken, maar het Preflightprofiel helpt wel om te ontdekken of je deze vergissing nog in Illustrator had gemaakt.