PDF/x is er voor drukbare PDF
Er zijn diverse soorten PDF, en PDF/x is er een van. De X staat voor Blind Exchange, en het is echt de beste startpositie om een goede PDF te maken. Een drukker zou in blind vertrouwen jouw creatie moeten kunnen accepteren en verwerken als het PDF/x is. Kies je toch wat anders, dan gaat het niet meteen fout, maar de kans is groter dát het fout gaat. En dan zit je met drukwerk opgezadeld dat opnieuw gemaakt moet worden. De drukker kan nog van alles corrigeren als je een PDF niet goed aanlevert, maar waarom zou je daarop aansturen als het niet hoeft? PDF/x dus.
Diverse soorten PDF/x
Lastig, want als je in InDesign de uitvoeropties gaat bekijken, ontdek je een PDF/x1a, 3, en 4. Ik heb op mijn site nog een ander artikel geschreven over de diverse PDF/x standaarden.
PDF/x1a
Dat is een PDF waarvan InDesign weet dat er geen transparantie in mag zitten én geen RGB. Vooral dat laatste is heel prettig voor een drukkerij: hoeven zij het niet meer om te zetten. InDesign vlakt alle transparantie af — je ontwerp ziet er hetzelfde uit maar bevat geen doorzichtige elementen meer in PDF — en zet alle RGB om naar drukkleuren. Je moet nog wel zelf kiezen wélke drukkleuren, en dat doe je in het tabblad Uitvoer. Dat is jouw verantwoordelijkheid, niet die van de drukker.
Hoe weet je welke drukkleuren je moet kiezen?
Het tabblad Uitvoer in de PDF exportopties geeft je de keuze welk CMYK je gaat gebruiken. Alle RGB foto’s die je al had op de pagina worden omgezet naar het persprofiel dat je dáár kiest. Je kunt het houden op CoatedFogra39, de standaard keuze voor gemiddeld drukwerk. Dat is een glanzend machine-gecoat papier, waarmee het leeuwendeel van drukwerk wordt gemaakt.
Papier is veranderd
Maar papier is ook doorontwikkeld, waardoor je nu een andere keuze kunt maken. Zie het aparte kader over papier en profielkeuzes hieronder. Je kunt bij de keuze van PDF/x1a zien dat alle kleuren worden omgezet naar CMYK. Want bij het tabblad Uitvoer staat er: omzetten naar doel (kleurnummers behouden). Dat betekent dat alle CMYK die er al is, onveranderd door gaat naar de PDF. Je zwarte tekst blijft dus gewoon zwart en wordt niet omgezet naar vier kleuren; je al kleurgescheiden foto blijft dezelfde hoeveelheid CMYK houden; je logo gaat onveranderd door en blijft dezelfde percentages CMYK houden als die je zag in Illustrator. Best prettig dus.
PDF/x4 staat alles toe
Volgens deze standaard mogen RGB, CMYK en Pantone gebruikt worden, en ook transparantie. Dit is dus de standaard waarbij alles mag en kan. Alleen wil jouw drukkerij geen PDF met RGB-kleuren erin. Dus dat moet je zelf nog oplossen. Maar omdat hierin de transparantie niet wordt afgevlakt, is het beter mogelijk om later in de PDF nog een tekstcorrectie uit te voeren indien gewenst. Of dat er slim kleurbeheer wordt toegepast om beelden nog te veranderen als jij ze niet goed hebt omgezet.
Hoe zorg je dat RGB niet in jouw PDF zit?
Kies in InDesign voor een PDF/x4, ga dan naar het tabblad Uitvoer. Normaal staat er daar dat alle kleuren ongewijzigd blijven. Dat verander je in dezelfde keuze als bij PDF/x1a: omzetten naar doel (kleurnummers behouden). Alle CMYK-elementen op je pagina blijven dan ongewijzigd, en alle RGB wordt dan in je PDF omgezet naar dat gekozen doel. Kijk hieronder naar het kader over papier en profiel om meer te weten over dat doel.
Snijtekens en afloop
Voor alle bovenstaande normen geldt dat je zélf moet nadenken over snijtekens en afloop. Dus je moet de objecten die tot aan de rand van het papier staan in InDesign een aantal millimeters groter maken dan die rand. Zodat het restant gemakkelijk weggesneden kan worden. Bij het maken van de PDF zorg je dan dat deze aflopende objecten worden meegenomen in een overmaatse pagina. Zo’n 3 tot 5 millimeter is meestal voldoende. Soms wordt slechts 1 millimeter afloop gevraagd, soms nul.
Snijtekens zijn er alleen voor ons, niet persé voor de drukker. Wij kunnen dan zien tot hoever de pagina doorloopt. Pagina-informatie zorgt ervoor dat de naam van jouw InDesigndocument en het tijdstip waarop je de PDF hebt gemaakt erbij worden vermeld, in de ondermarge buiten je netto bladzijde. Kleurbalken moet je niet aanzetten. En als je 5mm afloop moet maken, mogen de snijtekens ook op 5mm afstand van het netto formaat pagina gezet worden.
Wanneer kies je nu voor 1 of voor 4?
Er zijn drukkerijen die het op hun website aangeven wat je moet doen. Dan volg je dat op. Er zijn drukkerijen die niets aangeven. Speel dan op safe, en kies de klassieke PDF/x1a.
Conclusie
Eigenlijk is het dus simpel:
- Zorg ervoor dat je PDF/x1a kiest, of PDF/x4 indien aangegeven.
- In alle gevallen kies je in het tabblad Uitvoer voor het kleurprofiel dat past bij het papier waarop je laat drukken (zie kader). Je zorgt in het tabblad uitvoer dat het staat ingesteld op RGB omzetten (kleurnummers behouden).
- En in beide gevallen moet je zelf nog even nadenken over hoeveel afloop er omheen moet toegevoegd worden — natuurlijk zorg je er in je ontwerp voor dat de objecten over de paginarand heen staan. Snijtekens en Pagina-informatie zijn prettig, maar optioneel.
Is het voldoende als je gewoon de Joboption van de drukkerij toevoegt?
Heel vervelend: nee. Wat er simpelweg niet in zit, is de rendering intent, en de kwestie of je zwartpuntcompensatie wilt gebruiken of niet. De rendering intent kun je kiezen bij het menu Bewerken, Kleurinstellingen. Standaard staat het op Relatief Colorimetrisch, wat voor veel papiersoorten (zie het kader hieronder) goed kan werken.
Rendering intent
Maar voor Biotop en ander ongecoat papier maak je vaak een betere omzetting naar CMYK als het staat op Perceptueel. Meer weten over rendering intent? kijk onderin deze pagina. Het kruisvakje voor zwartpuntcompensatie zie je ook in de kleurinstellingen, en die zet je standaard Aan. Enkel voor krantendrukwerk wordt het nog wel uitgezet. En als je een Joboption wilt toevoegen aan InDesign, installeer dan altijd vooraf het daarbij benodigde icc-profiel voor de papiersoort waarop je laat drukken.
Meer informatie met betrekking tot PDF/x standaarden
Een ander artikel, dat vooral de verschillen in PDF/x benoemt, vind je hier.
Meer hierover weten?
Papier en profielkeuzes
Je icc-profiel kies je uit op basis van het papier dat je gaat gebruiken om op te drukken. In zo’n kleurprofiel zit een definitie van hoe wit het papier is. Papier varieert van helder wit naar grijs-gelig. Wanneer je een foto omzet naar CMYK kun je daar rekening mee houden.
Een kleurprofiel bevat ook informatie over hoeveel puntverbreding er optreedt tijdens het drukken. En hoeveel inkt er maximaal in een CMYK-beeld mag zitten. Wanneer je een foto omzet naar CMYK moet je daar rekening mee houden.
Puntverbreding
Denk even aan een vulpen die je met de punt op een vloeipapier zet: na verloop van tijd wordt de punt op het papier steeds groter, omdat het papier de inkt opzuigt. Dat gebeurt ook tijdens het drukken: bij krantenpapier meer dan ongecoat papier, en bij gecoat papier nóg iets minder.
Maximale inkthoeveelheid
Voor het snel kunnen drukken mag er niet te veel inkt op het papier zitten. Want dan droogt het niet goed voordat het volgende vel papier erop komt te liggen. Bij drukken vanaf de rol is de tussentijd voor het drogen van inkt nog korter. VellenOffset kan tot 330% inkt aan, maar bij de krant kunnen ze maar 240% inkt aan. Een donkere kleur moet daar dus verhoudingsgewijs met meer zwart, en minder CMY gemaakt worden. RotatieOffset wil niet meer dan 300% inkt.
GCR of UCR
Je kunt een donkerblauwe kleur maken met veel CMY, en weinig K. Of je maakt hem met veel K, en weinig CMY. De grijscomponent vervangen door veel zwart heet GCR. Het tegengestelde is vooral met veel kleur werken, en zwart aanmerkelijk minder. En dat heet UCR. Voor de drukker is GCR eigenlijk wel fijn, omdat de kleurbalans dan makkelijker goed is en blijft, vanaf de eerste tot en met de laatste druk, en ook bij herhaalorders.
Vroeger was juist UCR meer in gebruik dan nu. Want de drukker had dan nog ruimte om de kleuren van het drukwerk aan te sturen. Dat mag nu niet meer, de drukker moet volgens standaarden werken.
Drukprofielen op een rijtje
Een drukprofiel heeft al die informatie in zich. En als je beeld wordt omgezet naar drukkleuren, houdt InDesign daar rekening mee en compenseert daarop.
Fogra profielen door de tijd heen
- De eerste icc-kleurstandaarden waren Fogra27 en 29, respectievelijk voor gecoat en ongecoat papier. Fogra27 liet een maximum inkthoeveelheid van 360% toe.
- Daarom werd die standaard al sinds 2004 opgevolgd door CoatedFogra39. Die kun je al jaren vinden als je InDesign, Photoshop of Illustrator gebruikt. Toen CoatedFogra39 gedefinieerd werd, hadden we nog niet zo veel papiersoorten met optische witmakers. Door optische witmakers lijkt het papier helderder maar is het goedkoper te maken en heb je minder bleekmiddelen daarbij gebruikt. Maar zo’n papier heeft wel een klein kleurverschil tot gevolg, vooral in de lichtere partijen.
- Daarom is Fogra51 de opvolger van Fogra39. En omdat bijna geen enkel papier nog zonder witmakers wordt geproduceerd zou je nu altijd beter die Fogra51 profielen moeten gebruiken voor gecoat papier.
ISO-alternatieven voor hetzelfde drukwerk
- Na het uitbrengen van het Fogra27-profiel kwam er al snel een ISOvariant: ISOcoated. De ISO-varianten gebruiken meer zwart (en minder CMY) dan de Fogra-varianten. Dus de GCR-techniek is forser ingezet. De eerste ISOcoated genereerde net zo veel inkt als de Fogra27-standaard, dus niet bruikbaar.
- Maar al snel werd die opgevolgd door ISOcoatedV2. Deze heeft een inkthoeveelheid van maximaal 330%. Dus ISOcoatedV2 was de tegenhanger van Fogra39, maar dan met meer GCR, en ook weer maximaal 330%inkt. Dat is voor vellenoffset geen probleem, maar wel voor rotatiedruk.
- Dus voor rotatiedruk (ander papier, hogere snelheid van drukken) werd nog een afgeleide versie gemaakt, die ISOcoatedV2_300 werd genoemd. Deze bracht de inkthoeveelheid terug tot 300% maximaal. Dat werd de standaard voor advertentiewerk in tijdschriften.
- Maar niet voor kranten; die werken met het standaardprofiel ISOnewspaper26v4. Kranten werken met IFRA standaarden, de rest met FOGRA en ISO.
Nieuwere profielen vanwege nieuwer papier
Beetje veel profielen he? Maar het gaat door. In 2022 werken we dus met optische witmakers in het papier.
- Daardoor is de norm ISOcoatedV2 verschoven naar PSOcoatedV3.
- En als je op ongecoat papier wilt laten drukken, gebruik je PSOuncoatedV3. Dat is de opvolger van Fogra29.
- Krantendruk leunt nog op ISOnewspaper26v4, maar er is al een mogelijke opvolger met de naam WAN-IFRAnewspaper26v5: die gebruikt nog iets minder inkt. Je drukkerij moet aangeven wanneer het tijd is om daarmee te gaan werken.
Waar kun je al die profielen vandaan halen?
Ze staan natuurlijk wel ergens online. Bij je drukker, bijvoorbeeld. Maar vaak haalt die ze ook maar gewoon bij eci.org vandaan. Het wordt tijd dat Adobe de nieuwere profielen mee installeert bij de volgende update. Zodat je standaard kunt gaan werken met profielen waarin rekening wordt gehouden met optische witmakers.
